کاردرمانی و گفتاردرمانی کندو مشهد

 

نقش کاردرمانی در اسپینا بیفیدا

 

 

 

در بین بیماری‌های ستون فقرات، گروهی از بیماری‌ها با نام اسپینا بیفیدا  (spina bifida)معروف هستند. برای توضیح این بیماری‏ها ابتدا باید بدانید مهره‌های ستون فقرات جنین به‌طور طبیعی در روزهای 23تا 25 دوره جنینی کامل بسته می‌شوند به‌طوری که نخاع کاملا داخل ستون مهره‌ها قرار می‌گیرد.

 

 

در افراد مبتلا به اسپینا بیفیدا، مهره‌های نخاعی در ناحیه ساکرال یا خاجی یا در ناحیه کمری کاملا بسته نمی‏شوند درنتیجه ممکن است نخاع یا پرده‌های نخاعی به صورت یک برآمدگی از سوراخ بین مهره‌ها بیرون بزند. این اتفاق یک نقص جنینی است و در یک ماه اول دوره جنینی رخ می‌دهد. درنتیجه وقتی نوزاد به دنیا می‌آید، ضایعه‌ای در پشتش دارد.

 

 

آمارهای پراکنده از مناطق مختلف ایران گزارش شده که شیوع 1 تا 7 در هر 1000 تولد زنده را نشان می دهد. تقریبا بیماران در 90% موارد هیدروسفال هستند. علاوه بر این, کودکان مزبور با مشکلات متعدد اسکلتی, ادراری و عفونی دست به گریبانند. اگر مراقبت خوب و محیط مناسب در اختیارشان باشد همراه با مداخله زودرس برای حل مشکلات آنها (مثل جراحی و پیشگیری از عفونت یا انسداد شنت و کاردرمانی) می‌توان آنان را به ضریب هوشی طبیعی رساند.

 

 

 

اسپینا بیفیدا سه حالت دارد:

 

 

1-    یکی از حالت‌ها اسپینا بیفیدای مخفی است.

 

 

در این حالت که خفیف‌ترین نوع است، سوراخ باقیمانده در ستون مهره‌ها آنقدر بزرگ نیست که نخاع یا پرده‌های نخاعی بیرون بزند. فقط نقص کوچکی در بسته شدن مهره‌های کمری وجود دارد که در بسیاری مواقع تشخیص داده نمی‌شود.

 

 

علائم:

 

 

معمولا در ناحیه دنبالچه‌ مبتلایان تغییر رنگ، چین یا رویش موی غیرطبیعی دیده می‌شود. خوشبختانه نقص در بسته شدن مهره‌ها هیچ مشکلی برای بیمار ایجاد نمی‌کند زیرا نخاع و پرده روی آن سرجایشان هستند. اسپینا بیفیدای مخفی با عکسبرداری تشخیص داده می‌شود. این حالت فقط ممکن است باعث ایجاد کمردرد در سنین بالا شود و حدود 10 درصد انسان‌ها دچار آن هستند.

 

 

2-    حالت دوم اسپینا بیفیدا، «مننگوسل» نام دارد.

 

 

«مننژ» به معنی پرده نخاع و «سل» به معنی فتق است. در مننگوسل، فقط پرده‌های نخاعی که مننژ نام دارند، از بین مهره‌های بسته‌نشده ستون فقرات در ناحیه کمری بیرون می‌زند و به صورت یک برآمدگی هنگام تولد در پشت نوزاد دیده می‌شود اما نخاع بیرون نزده است. این حالت بدون علامت است و برداشتن پرده بیرون زده نخاعی و ترمیم آن معمولا مشکلی ایجاد نمی‌کند.

 

 

3-    حالت سوم که شایع‌ترین نوع اسپینا بیفیدا می باشد «میلو مننگوسل» نام دارد.

 

 

«میلو» به معنی نخاع است. در میلومننگوسل، توده‌ای در پشت بیمار وجود دارد که داخل آن نسج عصبی و قسمتی از نخاع وجود دارد. در میلومننگوسل، بسته‌نشدن مهره‌ها سوراخ بزرگی ایجاد می‌کند و علاوه بر پرده های نخاعی خودِ نخاع و گاهی حتی مایع مغزی – نخاعی هم از این سوراخ بیرون می‌زنند و در توده‌ای جمع می‌شوند. درنتیجه قسمتی از نخاع بیمار خارج از ستون مهره‌ها قرار می‌گیرد و بدون محافظ می‌ماند و این می‌تواند برای کودک خطرناک باشد زیرا ایجاد زخم یا عفونت در منطقه، کودک را مستعد مننژیت یا عفونت پرده‌های مغز می‌کند.

 

 

هر کجا توده ی ذکر شده قرار داشت بدن نوزاد از آن قسمت به پایین فلج میشود(که معمولا از ناحیه کمر به پایین دیده میشود یعنی اغلب در دستان خودشون مشکل ندارند مگر اینکه این توده در ناحیه گردن قرار بگیرد).

علائم:

 

 

این مشکل علامت‏دار است و خود را به صورت علایم نخاعی شامل 3 گروه علامت مهم نشان می‌دهد. این علامت‌ها شامل :

 

 

1-    ضعف حرکتی یا فلج

 

 

2-    ضعف یا در بعضی مواقع لاغری پاهای بیمار

 

 

3-   ضعف حسی به معنای بی‌حس شدن پاها و در نهایت اختلالات اسفنکتری است؛ یعنی کودک ممکن است کنترل ادرار و مدفوع نداشته باشد یا دچار عفونت‌های مکرر ادراری شود.

 

 

همه این علایم مربوط به صدمه نخاعی است.

 

 

علاوه بر این 3 علامت مهم، بسیاری از بیماران ممکن است دچار هیدروسفالی یا زیادشدن آب مغز، نازکی قشر خاکستری مغز که اگر به موقع در همان بدو تولد عمل جراحی صورت نگیرد باعث ایجاد اختلال در یادگیری به‌خصوص در ریاضیات می‏شود، اشکال در عملکرد اعمال حرکتی، اختلال در حافظه و... هم باشند.

 

 

گاهی این علایم با علایم خاص میلومننگوسل همزمان بروز می‌کنند ولی علت وجود آنها معلوم نیست. گروهی از این نوزادان هم دچار مشکل پاچماقی، دررفتگی مفصل ران، کج‌شدن ستون فقرات یا اسکولیوز می‌شوند.

 

 

 

علت به وجود آمدن این بیماری:

 

 

مهم‌ترین علت پاتوفیزیولوژیک که تا به حال برای این بیماری مطرح شده است، کمبود فولیک‏اسید در بدن مادر باردار است ولی ارتباط دقیق کمبود این ماده با بسته نشدن کامل ستون مهره‌ها به خوبی مشخص نیست. به همین دلیل به همه خانم‌هایی که قصد باردار شدن دارند، توصیه می‌شود از 3 ماه قبل از بارداری و در حین آن از مکمل فولیک‌اسید استفاده کنند.

 

 

پیشگیری

 

 

براساس آمار، مصرف فولیک‌اسید یا مشتقات آن که در میوه‌ها و غلات وجود دارد، تا 70 درصد از بروز ضایعه میلومننگوسل پیشگیری می‌کند. میزان شیوع این بیماری 1 تا 2 نوزاد از هر هزار نوزاد است.

 

 

راههای تشخیص بیماری

 

 

شاید بپرسید چطور باید بفهمیم جنین به این ضایعه مبتلا شده است یا نه؟

 

 

راه تشخیص، انجام آزمایش خون از مادر باردار از ماه سوم بارداری به بعد است که در آن میزان «آلفافتوپروتئین» خون اندازه‌گیری می‌شود. اگر این میزان بالا باشد، یعنی جنین مستعد ابتلاست. در این صورت باید از مادر سونوگرافی انجام شود و آمنیوسنتز انجام شود. در بسیاری از مواقع اگر مشکل شدید باشد می‌توان حتی جنین را سقط کرد.

 

 

نوزادانی که دچار میلومننگوسل هستند، باید تحت‌نظر جراح اعصاب کودکان باشند و کاردرمانی زود هنگام جهت بهبود مشکلات حسی و حرکتی انجام گیرد.

 

 

 

علایم بالینی کلی در اسپینا بیفیدا:

 

 

1-    همراهی زیاد با هیدروسفالی (حدود 90 درصد)

 

 

2-    احتمال کایفوز و اسکلیوز زودرس

 

 

3-    مشکلات سیستم ادراری

 

 

4-    دفورمیتی های اندام تحتانی

 

 

5-    ضعف یا فلج اندام تحتانی

 

 

6-    احتمال عقب ماندگی ذهنی

 

 

7-    احتمال کاهش یا فقدان در رفلکس های تاندونی و حس های عمقی و سطحی

 

 

8-    احتمال استئوپروز و شکستگی

 

 

درمان های پزشکی در اسپینا بیفیدا:

 

 

1-    جراحی ضایعه ستون مهره ها

 

 

2-    جراحی گذاشتن شنت (shunt) در صورت وجود هیدروسفالی

 

 

3-    رفع مشکلات کلیوی و ادراری

 

 

4-    درمان جراحی و غیر جرای مشکلات ارتوپدیک

 

 

ارزیابی های کاردرمانی در اسپینا بیفیدا:

 

 

1-    قدرت عضلانی

 

 

2-    دامنه حرکتی

 

 

3-    حس

 

 

4-    رفلکس ها

 

 

5-    رشد حرکتی

 

 

6-    عملکرد های درکی و شناختی

 

 

نقش کاردرمانی در درمان اسپینا بیفیدا (مننگوسل یا میلومننگوسل):

 

 

الف- کاردرمانی در مرحله قبل از جراحی:

 

 

1-    حفظ دامنه حرکتی

 

 

2-    جلوگیری از دفورمیتی

 

 

3-    در این مرحله سعی شود جهت جلوگیری از عفونت، محل ضایعه لمس نشود.

 

 

ب- کاردرمانی در مرحله پس از جراحی و همچنین در مرحله ثبات:

 

 

1-    حفظ دامنه حرکتی

 

 

2-    جلوگیری از دفورمیتی

 

 

3-    بازآموزی حسی

 

 

4-    تعدیل تون عضلانی

 

 

5-    ارتقاء سطح رشد حرکتی

 

 

6-    آموزش خانواده

 

 

7-    در صورت نیاز تجویز اسپلینت

 

 

8-    ارتقاع واکنش های تعادلی و راستایی

 

 

9-    افزایش توانایی های شناختی

10- آموزش راه رفتن، فعالیت های روزمره زندگی و مراقبت از خود

 

 

   

آدرس کلینیک:

وکیل آباد 13 ( فرهنگ 10)، نبش سروش 2، پلاک 71 

 

شماره های تماس:

051-36064411

 09157117109  -  راستی